Drugi dan Naučne konferencije s međunarodnim učešćem „Institucija hifza Kur'ana u Bosni i Hercegovini“ održava se u Behram-begovoj medresi, a počeo je uvodnim riječima dobrodošlice dr. Šefke Sulejmanovića, direktora Instituta za društvena i religijska istraživanja. Tematski okvir prve sesije je bio Povijesni pregled institucije hifza u Bosni i Hercegovini.

Dr. hafiz Mensur-ef. Malkić, direktor Uprave za vjerske poslove Rijaseta IZ u BiH, govorio je o temi Načini čuvanja kur'anskog teksta: povijesni razvoj institucije hifza. U okviru svog izlaganja prezentirao je faze čuvanja kurʼanskog teksta: čuvanje Kurʼani-kerima u Levhi-mahfuzu (Ploči pomno čuvanoj), Allahovo, dželle šanuhu, čuvanje Kurʼana u toku njegove objave Muhammedu, alejhi selam, čuvanje Kurʼana u srcu Poslanika, alejhi selam i pohranjivanje Kurʼana u njegovim mubarek prsima, Allahovo, dželle šanuhu, bdijenje tokom Muhammedovog, alejhi selam, dostavljanja i učenja Kurʼani-kerima ljudima i Allahovo, dželle šanuhu, bdijenje nad Kurʼanom nakon što ga je Muhammed, alejhi selam, dostavio te očuvanje Kurʼani-kerima u originalnom obliku dok je ovoga svijeta. Akcent je stavljen na dva osnovna načina čuvanja kurʼanskog teksta i njegove transmisije: učenje Kurʼana napamet i pisanje Kurʼana.

– Učenje Kurʼana napamet najstariji je način čuvanja kurʼanskog teksta i njegove transmisije, i na taj način ljudska zajednica primila je Kurʼan od Allahovog poslanika, alejhi selam. Zabilježena su imena ashaba koji su u vremenu Muhammeda, alejhi selam, postali hafizi Kurʼana i tako trasirali put razvoju institucije hifza koja se danas njeguje širom svijeta. Pisanje Kurʼana plod je odredbe Muhammeda, alejhi selam, odmah na početku objave, koja se odnosila na određenu grupu ljudi čiji je zadatak bio da pišu svaku dobivenu objavu koju im je Muhammed, alejhi selam, diktirao. Kurʼan je u početku bio zapisivan na raznim predmetima dok nije sabran u jednu zbirku Mushaf u vremenu halife Ebu Bekra, radijallahu anhu, a prepisan i umnožen u vrijeme halife Osmana, radijallahu anhu. I u usmenoj i u pisanoj formi, Kur'ani-kerim se čuva i čuvat će se do Sudnjeg dana, istakao je dr. hafiz Mensur-ef. Malkić.

Dr. hafiz Elvir Duranović, direktor Insituta za islamsku tradiciju Bošnjaka, govorio je o temi Tradicija institucije hifza Kur'ani-kerima i promocije hafiza u Bosni i Hercegovini. Na početku izlaganja dr. hafiz Duranović se kratko osvrnuo na formativni period tokom kojeg su ustanovljene posebne škole Daru-kurra za hifz i izučavanje sedam kiraeta koje su Osmanlije nakon osvajanja donijeli u Bosnu i Hercegovinu.

– Za razliku od drugih muslimanskih država, učenje Kur'ana napamet, hifz i izučavanje kiraeta kroz Darul-kurra u našoj zemlji realiziralo u džamijama i medresama u kojima su bili imami ili muderisi kurra-hafizi. U toj formi u našoj zemlji etablirana je tradicija institucionalnog učenja hifza Kur'ana, naglasio je dr. hafiz Elvir Duranović te je, oslanjajući se na dokumente iz Gazi Husrev-begove biblioteke i Arhiva Komisije za vjerska pitanja, prezentirao uzroke koji su doveli do usvajanja „Privremenog uputstva o dodjeljivanju naziva hafizul Kur'an“ iz 1964. shodno kojem su polaganje hifza i promocija hafiza u Bosni i Hercegovini dobili današnji oblik. S ciljem dodatnog promoviranja tradicije hifza Kur'ana, u okviru ovog izlaganja navedeni su i primjeri promocije hafiza kroz historiji hifza u Bosni i Hercegovini.

Prof. dr. kurra hafiz Dževad Šošić, redovni profesor i rukovodilac Katedre za kiraet na Fakultetu islamskih nauka Univerziteta u Sarajevu, govorio je o temi Osvrt na tradiciju izučavanja kiraeta u Bosni i Hercegovini u posljednja dva stoljeća.

– Uvidom u biografije velikana islamskog ummeta, od vremena prve generacije muslimana (ashaba) pa nadalje kroz povijest, može se zaključiti da su mnogi od njih postali hafizi Kur’ana u ranoj mladosti jer se hifz Kur’ana svojevremeno tretirao kao osnovni preduvjet za ulazak u svijet islamske nauke i obrazovanja. Poslije hifza Kur’ana slijedilo je naučno pregalaštvo u jednoj ili više islamskih oblasti. Budući da su autentični kiraeti sastavni dio Kur'ana, u onoj mjeri u kojoj su zastupljeni u njegovom tekstu, izučavanje kiraeta se smatralo prirodnim slijedom u stručnom usavršavanju hafiza, naglasio je prof. dr. kurra hafiz Šošić.

Hafizi koji su se teorijski i praktično bavili kiraʼetima na našim prostorima oslovljavani su kao kurra hafizi. Bili su nosioci idžazetnama za sedam ili deset kiraeta.

– Bosna i Hercegovina je tokom svoje povijesti imala značajan broj kurra hafiza. Neki su bili renomirani imami, alimi, kadije, muderrisi i profesori, a neki su obnašali najviše vjerske funkcije, kao što je funkcija reisul-uleme i muftije. U zadnjih sto godina broj kurra hafiza se rapidno smanjivao. Posljednji kurra hafizi koji su preselili na Ahiret bili su Ibrahim-ef. Trebinjac i Mustafa-ef. Sahačić. Allahovom voljom, kontinuitet postojanja kurra hafiza u našoj domovini nije prekinut. Trenutno u BiH postoji desetak kurra hafiza različite dobi, među njima i nekoliko žena, što ulijeva nadu da će se trend izučavanja kiraeta u našoj domovini nastaviti i u budućnosti, naglasio je prof. dr. kurra hafiz Dževad Šošić.

O temi Hifz Kur'ana u odgojno-obrazovnim ustanovama Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini od 1878. do 2024. godine govorio je prof. dr. hafiz Safet Husejnović, profesor na Islamskom pedagoškom fakultetu u Zenici. On je istakao da je pravilno učenje i memorianje Kur'ana bilo je zastupljeno u svim odgojno-obrazovnim ustanovama u spomenutom periodu, poput sibjan-mekteba, mektebi-ibtidaijja, Daru’l-Kur’ana, medresa, Fakulteta islamskih nauka u Sarajevu, Islamskom pedagoškom fakultet u Zenici i Islamskom pedagoškom fakultetu u Bihaću.

– Primarni cilj poučavanja u mektebu bio je da se nauči ispravno učiti u Kur'anu, da se upoznaju osnovni temelji vjerovanja, osnovi fikha, šerijatski propisi, etika i na koncu kao dodatni oblik rada bilo je memorisanje Kur'ana. U medresama u Bosni i Hercegovini nastava je izvođena na tradicionalan način, a program je bio prilagođen potrebama vremena u kojima su radile. U određenim medresama program je bio usmjeren na  tumačenje i pravilno učenje Kur'ana, u nekim se najveća pažnja posvećivala hadisu, a u drugim medresama je dominiralao šerijatko pravo, kazao je prof. dr. hafiz Safet Husejnović.